ECG109. უდეს ფარსმანისა და მანანის წარწერა

Material: შავი ქვა

Object type: სვეტი

Dimensions: w 63 x h 31 x d 31 cm

Text: წარწერა ათსტრიქონიანია. იგი შესრულებულია პრიზმული ფორმის ოთხკუთხა სვეტზე, რომლის კვეთის კუთხეებში ლილვია ამოყვანილი. წინა სიბრტყეზე რელიეფურად გამოქანდაკებულია ხელაპყრობილი ფიგურა, მდგარი სწორკუთხოვან კვარცხლბეკზე, ხოლო მის წინ - მუხლმოდრეკილი ბავშვი. ამის პარალელურ წახნაგზე რელიეფურად ამოკვეთილია გაბრიელ მთავარანგელოზი, ხოლო მეორე წყვილ კვარცხლბეკზე - სერაფიმები, ასევე კვარცხლბეკზე შემდგარი. თითოეულ წახნაგზე ამოღარულია ასომთავრული წარწერები: I წახნაგზე - 5 სტრიქონი, II წახნაგზე - 3 სტრიქონი, III-ზე - 1 სტიქონი, IV წახნაგზეც - 1 სტრიქონი. I და III წახნაგი w 14 x h 8 cm II და IV წახნაგი w 23 x h 7 cm

Letters: რელიეფური ასომთავრული წარწერა 3

Date: X-XI AD (context)

Findspot: უდე, ადიგენის მუნიციპალიტეტი ძეგლი სოფ. უდეში (ადიგენის მუნიციპალიტეტში) 1886 წელს მოსკოვის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ აღმოაჩინა პ. უვაროვას ხელმძღვანელობით. ქვასვეტი დადგმული იყო უდეს ღვთისმშობლის ეკლესიის დასავლეთ კართან. პ. უვაროვას ცნობით, ის ჩამოუტანია ფოცხოვის უბნის სოფელ ფეტობანიდან ერთ თურქს. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის საინვენტარო დავთარში კი აღნიშნულია, რომ სტელა ფეტობანიდან უდეში გადმოუტანია 1880 წელს კ. მერაბიშვილს. 1930-იან წლებში მის შესახებ გიორგი ჩუბინაშვილისათვის ცნობა ბარკალაიშვილს მიუწოდებია (გიორგი ჩუბინაშვილი, ქართული ხელოვნების ისტორია, ტ. I, 1936, 212).

Original location:უდე, ადიგენის მუნიციპალიტეტი

Last recorded location(s): საქართველოს ეროვნული მუზეუმი 130

Text type:Unknown

Editor(s): ვალერი სილოგავა, ნოდარ შოშიაშვილი

Changes history:2019-10-29 Eka Kvirkvelia ტექსტის სრული კოდირება, მეტამონაცემების სრული კოდირება, ბმულებით დაკავშირება ავტორიტეტულ წყაროსთან

Publication details:ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლინგვისტურ კვლევათა ინსტიტუტი; დოკუმენტი ვრცელდება Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 ლიცენზიით.

Translation (ka)

წმიდაო ღვთისმშობელო მარიამ, დედაო ღმრთისაო, შეეწიე ფარსმანისა და მანანის სულებს. ეს არის გაბრიელ ანგელოზი, რომელიც ეტყვის: „გიხაროდენ, მიმადლებულო“.

Commentary

წარწერას განკვეთილობის ნიშნები არ ახლავს, სიტყვები ერთმანეთისაგან არ არის დაცილებული. ქარაგმის ნიშნად გამოყენებულია საშუალო ზომის სწორი განივი ხაზი. გურამ აბრამიშვილი წარწერას IX საუკუნით ათარიღებს. ნოდარ შოშიაშვილი X საუკუნის ძეგლად მიიჩნევს შემდეგი პალეოგრაფიული ნიშნების საფუძველზე: Ⴂ, Ⴄ, Ⴊ გრაფემებს მარცხნივ გაზიდული დამატებითი განივი ხაზი აქვთ, ზოგჯერ გრაფემებსა და ქარაგმის ნიშნებს ახასიათებს ოდნავ შესამჩნევი კიდურწაისრულობა, გრაფემების მიდრეკილება ოთხხაზოვნებისაკენ, Ⴔ-ს წრეს ბუნი არ კვეთს. ვალერი სილოგავას აზრით, წარწერის ტექსტი მეტად ორიგინალურია. იგი მთავრდება გაბრიელ მთავარანგელოზის მიმართვის სიტყვებით ღვთისმშობლის ხარების სახარებისეული სცენიდან (ლ.1.28). მკვლევარს მიაჩნია, რომ წარწერაში მოხსენიებული ქტიტორები - ფარსმანი და მანანი - ცოლ-ქმარი უნდა იყვნენ. ვინაიდან ის ადგილი, სადაც ეს ქვა ჯვარი იპოვეს, ჩორჩანელთა ფეოდალური სახლის ძველი სამფლობელოა, ვალერი სილოგავას აზრით, ქტიტორი ფარსმან ჩორჩანელია. ფარსმანი ძველ ჩორჩანელთა ერთ-ერთი საგვარეულო სახელია, რომელიც შემდეგში ამ გვარის მემკვიდრე ბაჰლაუნთა სახლშიც გადავიდა. მისი აზრით, ქვაჯვრის წარწერის ფარსმანი X საუკუნის მიწურულის მოღვაწე ფარსმან ერისთავი უნდა იყოს და ამიტომ წარწერას და ქვაჯვარს X-XI სს. მიჯნით ათარიღებს.

Bibliography

შოშიაშვილი, 1980 ნოდარ შოშიაშვილი, ქართული წარწერების კორპუსი, 138-139

სილოგავა, 2013 ვალერი სილოგავა, სამცხის ლაპიდარული ეპიგრაფიკა, 118-169

Images