ECG171. ჰაღბატის „ერახორანის ჯვრების“ სომხური წარწერა

მასალა: ქვა

ობიექტის ტიპი: ქვაჯვარი

წარწერიანი ზედაპირი: cm

ასოთა მოხაზულობა:

დათარიღება: 1212

სადაურობა: ჰაღბატი

თავდაპირველი მდებარეობა: ჰაღბატი

ტექსტის კატეგორია Unknown

რედაქტორი/გამომცემელი: შანშე დარჩიაშვილი, როსტომ ბეგ ერზნკეანცი, კ.კოსტანიანცი, ვარდაპეტ სარგის ჯალალიანცი

ციფრული გამოცემა: ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლინგვისტურ კვლევათა ინსტიტუტი; დოკუმენტი ვრცელდება Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 ლიცენზიით.

თარგმანი: (ka)

(შ.დარჩიაშვილის თარგმანი 152-153): ღმრთის სახელით, მე, ნაჯმადინმა, სმბატის ძემ და უქანის შვილიშვილმა და ჩემმა შვილებმა სმბატმა და ვაჰრამმა დავამყარეთ იმედი ჰაღბატის წმინდა ნიშანზე და აქ დავიდეთ ჩვენი სამარხი და მეფეთა მეფე გიორგიმ და მისმა ასულმა თამარმა ჩვენი დიდი სამსახურისათვის წოფი სიგელით მოგვცეს, იქ ზაქევონქი, შინაკანი და კეჩევნუტის ვენახი მივეცით ზაქარიას, შაჰანშაჰის და ივანეს მზეგრძელობისათვის და ჩვენი ცოდვების მისატევებლად და უფალმა ჰოჰანესმა და ძმობის წევრებმა მოგვცეს ჩვენი სულის მოსვლის წირვა და ის დღე ჩვენა, ჩვენი მონაგებთაგანის. ვინც შეცვლის, ჩვენი ცოდვების მტვირთველია და ვინც შეასრულებს იკურთხოს ღმრთისაგან „ოკ“ (1211) წელს.

სახელითა ღვთისა, მე, ნაჯმადინი, ძე სუმბატისა, შვილიშვილი უქანისა და ძენი ჩემნი - სუმბატ და ვაჰრამ, ვესავთ წმინდა ნიშანს//ჯვარს ჰაღბატისას და დავდეთ//მოვათავსეთ ადგილსა ამას საფლავები ჩვენნი და რომელიც მეფეთ მეფეებს გიორგის და ასულს თვისსა თამარს ჩვენი მრავალი მსახურებისათვის წობი//წოფქი? სიგელით ჩვენთვის მოუცია იქ//ქვეყანა საქნარი ზაქევონქ[ის] მსოფლიონი და კეჩევნუტის ვენახი/ბაღი მივეცით ზაქარიას, შანინშაჰის და ივანეს მზეგრძელობისთვის და ჩვენი ცოდვების მიტევებისთვის. და უფალმა ჰოვჰანესმა და ამ ერთობილებმა მოგვცეს ჩვენ სულთმოფენობის ჟამისწირვა და ის დღე - დღე ჩვენ ჩვენი ნაღვაწისათვის. ვინც დააბრკოლებს ჩვენთა ცოდვათა უფალი არს. და რომელიც აღასრულებს, იკურთხოს ღვთისაგან. წელსა 660.

კომენტარი:

წარწერა შესრულებულია ე.წ. „ერახორანის ჯვრების“ ჩრდილოეთის ქვაჯვრის უკანა მხარეს. „ერახორანის ჯვრებს“ უწოდებენ ჰაღბატის სამონასტრო კომპლექსის სამხრეთიდან ჩრდილოეთით ერთმანეთის მიჯრით განლაგებულ სამ ნაგებობას (ორი აკლდამა -ჩრდილოეთისა და შუა, ერთმანეთზეა მიდგმული, ხოლო მესამე- სამხრეთის, შუისგან 50სმ-ითაა დაშორებული), რომელიც უქანელთა სამთავრო სახლის აკლდამას წარმოადგენს, მის თავზე ერთმანეთის გვერდით განლაგებული სამი დიდი ლამაზად შემკული ქვაჯვრიდან ორიღაა შემორჩენილი, შუა ქვაჯვრის მხოლოდ პოსტამენტი გადარჩა. (եռախորան //ერახორან - შეიძლება ითარგმნოს, როგორც „სამი საკურთხეველი“). წარწერა ოცდაერთსტრიქონიანია, შესრულებული მთავრული ასოებით, არ არის დაზიანებული, კ.ღაფადარიანი მრგვალ ფრჩხილში ხსნის არსებულ ქარაგმებს. და ორგან, მერვე სტრიქონში, სახელის - თამარ, დაწერილობაში და მეცხრე სტრიქონის დასაწყისში აფიქსირებს წარწერის ამომკვეთლის შეცდომას ოთხკუთხა ფრჩხილში (მას ორ-ორჯერ აქვს ამოკვეთილი ასო -ա ა). წარწერას ბოლოში აქვს თარიღი დიდი სომხური წელთაღრიცხვით ՈԿ -660 (+551/552=1211/1212)

კ.ღაფადარიანი: პირველ სტრიქონში ღრიმეცი, ერზკეანცი და ლალაიანი Նաջմադինս//ნაჯმადინი ნაცვლად კითხულობენ Նաշմադինս//ნაშმადინი მეშვიდე სტრიქონში ღრიმეცი Գեորգի//გეორგი -ს კითხულობს ასე -Գիօրգի//გიორგი მეათე სტრიქონში ჯალალიანცმა ფრაზა զԾոբի սիգելով//წობი სიგელით წაიკითხა - զղոփ ի սիգել//წოფი სიგელში. მეთერთმეტე სტრიქონში ერზნკენაციმ Զաքեւոնք շինական//ზაქევუნქი მდაბიო,მსოფლიონი წაიკითხა ასე- զԱրեւունք շինական//არევუნქი მდაბიო,მსოფლიონი მეთორმეტე სტრიქონში ჯალალიანცმა ფრაზა զԿեչեւնուտին այգին//კეჩევნუტის ვენახი წაიკითხა ასე - զհեչեւին ուտեն այգին//ჰეჩევის ჭამენ ვენახს? მეთვრამეტე სტრიქონში ფრაზა Եւ զայն աւրն՝ աւր մեզ, ի մեր արդեանցն// და ის დღე - დღე ჩვენ ჩვენი ნაღვაწისათვის. ერზნკეანციმ წაიკითხა ასე - եւ զայն աւրն՝ որ մեզ տուած է , ի մեր արդեանցն սեղան դնեն//და იმ დღეს (ან -ის დღე) - რომელი ჩვენ მოგვეცა, ჩვენი მონაგებიდან ტაბლა(ზე)//საკურთხეველზე დადონ. აქვე,- աւր մեզ//დღე ჩვენ-ს ჯალალიაცი კითხულობს ასე - որ մեզ//რომელი ჩვენ

ბიბლიოგრაფია:

არქიმანდრიტი იოანე ღრიმეცი, 1863 აღწერილობა ჰაღბატის და სანაჰინის მონასტრებისა, არქიმანდრიტი იოანე ღრიმეცი, 1863 00

ერზნეკეანცი, 1886 არქეოლოგიური აღწერა ჰაღბატის საქვეყნოდ ცნობილი სურბ ნშანის სავანისა, როსტომ ბეგ ერზნკეანცი, ვაღარშაპატი, 1886 00

ჯალალიანცი, 1882 მოგზაურობა დიდ სომხეთში, ვარდაპეტ სარგის ჯალალიანცის გამოკვლევით, 184100

კოსტანიანცი, 1913 ქვათა მატიანე, სომხური წარწერების აღწერილობის კრებული, შეადგინა კ. კოსტანიანცმა, პეტერბურგი, 191300

ლალაიანი, 1901 ბორჩალოს პროვინცია, ე. ლალაიანი, 1901 00

დარჩიაშვილი, 2010 ძიებანი ქართულ-სომხური ურთიერთობების ისტორიიდან, შანშე დარჩიაშვილი, 2010150-151