ECG334. წილკნის გულსაკიდი

მასალა: ოქრო

ობიექტის ტიპი: მედალიონი

დეკორი: გულსაკიდს უზის ამეთვისტოს თვალი, რომლის ბრტყელ ზედაპირზე გამოსახულია არიადნას ბიუსტი პროფილში

წარწერიანი ზედაპირი: გულსაკიდის ცენტრალური ნაწილის მთელ სიგრძეზე მოთავსებულია 20 სტრიქონიანი წარწერა; მის მარჯვნივ არის 6 სტრიქონიანი წარწერა მარჯვენა კიდის გასწვრივ, გამოყვანილია ისე, რომ I სტრიქონი კიდეზეა, ხოლო VI ცენტრთანაა. ცენტრალური წარწერის მარცხნივ არის 5 სტრიქონიანი წარწერა, აქ I სტრიქონი ცენტრთანაა, V კი თვლის კიდეზე. mm

ასოთა მოხაზულობა: გულსაკიდის ამოზნექილ ქვედაპირზე ჩაჭრილია ბერძნული ასომთავრული წარწერა. წარწერიანი მხარის ქვემოთა ნაწილის მარცხენა კუთხე ამოტეხილია, ასოები ძალიან წვრილად არის ჩაჭრილი, შედარებით დაუდევრად, მაგრამ მკაფიოდ და კუთხეები ჩაჭდეულია.

დათარიღება: II-IV AD (lettering)

სადაურობა: წილკანი ნივთი მოპოვებულია წილკანში შემთხვევით აღმოჩენილ სამარხში.

თავდაპირველი მდებარეობა: წილკანი

ბოლო აღწერილი მდებარეობა: საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმი № 863

ტექსტის კატეგორია Unknown

რედაქტორი/გამომცემელი: თინათინ ყაუხჩიშვილი

ციფრული გამოცემა: ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლინგვისტურ კვლევათა ინსტიტუტი; დოკუმენტი ვრცელდება Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 ლიცენზიით.

კრიტიკული

1
Ι̣Α̣Ω̣
Ι̣Ε̣Ο̣Υ̣
Ι̣Α̣Η̣
Ρ̣Η̣
5Ω̣Ρ̣Ο̣Μ̣Α̣Ζ̣
Μ̣Ο̣Υ̣Λ̣Α̣Χ̣
Ι̣Α̣Ε̣Ι̣
Ι̣Ε̣Ω̣
Α̣Β̣Ρ̣Α̣C̣Α̣Ξ̣
10Ι̣Α̣Ε̣Η̣
Ι̣Α̣Ε̣Ω̣Ο̣Υ̣
Α̣Ρ̣Ω̣Ο̣Υ̣Ι̣
Ε̣Ω̣Ο̣Υ̣Ι̣Α̣
Ω̣Ο̣Υ̣Ι̣Α̣Ε̣
15Ο̣Υ̣Ι̣Α̣Ε̣Ω̣
Υ̣Ι̣Α̣Ε̣Ω̣Ο̣
Ι̣
Ο̣Ω̣Υ̣Θ̣
.̣.̣Κ̣Ε̣Β̣Ρ̣Ι̣
20.̣.̣Η̣Ι̣
.̣.̣.̣Η̣
2
C̣ẸC̣ẸỊΓ̣ι̣Ε̣Ν̣Φ̣Α̣Ρ̣Α̣Γ̣Γ̣Η̣
Θ̣Ω̣Β̣Α̣Ρ̣Ρ̣Α̣Β̣Α̣Υ̣ Κύριε ἐπ’ ἀγαθῷ
καὶ εὐτυχῶς Στωρίῳ τῷ
φοροῦντι
5ἱλέου Ι̣Ω̣Ν̣Ι̣Α̣Ο̣Ι̣Ω̣Α̣Χ̣
Ι̣Α̣Ρ̣Β̣Α̣Θ̣Ι̣Α̣Ω̣Ω̣Η̣Ι̣Ο̣Ε̣Η̣
3
Α̣Ι̣Ξ̣Ω̣Ι̣Ο̣Υ̣Α̣Ι̣Α̣Β̣Λ̣Α̣.̣.̣.̣
Ν̣Α̣Θ̣Α̣Ν̣Α̣Λ̣Β̣Α̣
Ν̣Η̣Τ̣Υ̣Ω̣Ρ̣Α̣Η̣Ρ̣
Ι̣Α̣Ρ̣Β̣Α̣Θ̣Α̣ Γ̣Ρ̣Α̣Μ̣Ν̣Η̣ Ι̣Β̣Α̣Ω̣
5Χ̣Α̣Β̣Α̣Ρ̣Β̣Α̣Ρ̣Θ̣Α̣Ρ̣Ο̣Υ̣Ρ̣Ο̣Χ̣Α̣Χ̣

დიპლომატიური

1
...
....
...
..
5......
......
....
...
.......
10....
......
......
......
......
15......
......
.
....
.......
20....
....
2
................
..........ΚΥΡΙΕΕΠΑΓΑΘΩ
ΚΑΙΕΥΤΥΧΩΣΣΤΩΡΙΩΤΩ
ΦΟΡΟΥΝΤΙ
5ΙΛΕΟΥ..........
...............
3
................
.........
.........
.................
5..................

თარგმანი: (ka)

უფალო, შეიწყალე სასიკეთოდ და საბედნიეროდ ს(?ქ)ტორიოსი (ამ ნივთის) მატარებელი.

კომენტარი:

გულსაკიდზე ჩასმული ამეთვისტოს თვალზე გამოსახულება დათარიღებულია ადრიანეს ხანით (II ს-ის პირველი ნახევრით), ხოლო ის წარწერა, რაც ახლა იკითხება, შესრულებულია ადრე არსებულ, შემდეგში გადაშლილ წარწერაზე ზემოდან. თვით გამოხატულება მიჩნეულია რომაული კლასიციზმის ნიმუშად.

ამ ვრცელი ბერძნული ასოებით შესრულებული წარწერიდან ბერძნულ ენაზე გამართულად არის ერთი ნაწილი, ამოკვეთილი მარჯვენა მხარის II-V სტრიქონებში. წარწერის დანარჩენი, უდიდესი ნაწილი ამ წარწერისა და ნივთის მაგიურ დანიშნულებაზე მიუთითებს. ცენტრალურ ნაწილში ძირითადად მაგიური შეძახილებია ღვთაების მიმართ, პირველი სტრიქონია ΙΑΩ ბერძნული ტრანსკრიპციაა ებრაული სიტყვის („იჰვჰ“ ან „იჰვ“ - ეიჰოვა), რაც ნიშნავს „უფალს“. 1-3, 7-8, 10-ე სტრიქონებში ხმოვანთა პატარა ჯგუფებში ხმოვანთა მონაცვლეობაა, ხოლო 11-16 სტრიქონებში 6 ხმოვანია წარმოდგენილი სხვადასხვა დალაგებით (I ხმოვანი გადადის ბოლო ადგილას, სხვა მხრივ ხმოვნების თანმიმდევრობა დაცულია). სხვა მაგიური წარწერების 7 ხმოვნის მაგივრად აქ 6 ხმოვანი გვაქვს 6 მწკრივად, რასაც მნიშვნელობა ენიჭება. IV-V სტრიქონების †ΡΗΙ† და ΩΙΟΜΑΖ(Ξ), ასოთა კომპლექსები აუხსნელია, ხოლო VI სტრიქონის ΜΟΥΛΑΧ (ΙΙ ΜΟΥΜΑΘΙ) პაპირუსებში დადასტურებული ფორმაა, რაც ღვთაების მომაჯადოვებელი სახელია. IX სტრიქონში, თვით ამ ნაწილის ცენტრალურ ადგილას, წერია ΑΒΡΑCΑξ, შელოცვითი წარწერების გავრცელებული ელემენტი (სიმბოლო უზენაესი ძალის ღვთაებისა), იგივე „აბრაქსას“ (ბერძნულად გვხვდება ორივე დაწერილობა). XVIII სტრიქონის ფრაგმენტული ΚΕΒΡΙ, შესაძლოა, ΒΡΑΚ-ΚΟΒΑΡ-ის დაბოლოებაა (ეტიმოლოგია უცნობია).

მარჯვენა მხარის პირველ-მეორე სტრიქონებში იკითხება CΕCΕ..ΕΝΦΑΡΑΓΓΗ | ΘΩΒΑΡΡΑΒΑΥ... ἐν φάραγγι დამოუკიდებლად ბერძნული (ნიშნავს - კლდეში, ხეობაში), Θωβαρραβαυ - გვხვდება სხვა მაგიურ წარწერებშიც; მაგრამ შესაძლოა, მთელი ეს ნაწილი ბერძნულად ნაწერი ზენდური და ქალდეური სიტყვებია, რაც ამ შემთხვევაში აძლიერებს მაგიის ძალას, მათ რეალური მნიშვნელობა არ აქვთ.

შინაარსის მქონე წარწერის შემდეგ V სტრიქონში არის ΙΩΝΙΑ (Ἰωνία-სთან შემთხვევით დამსგავსებული), VI სტრიქონში ისეთივე ΙΑΡΒΑΘ, რაც წარწერის მარცხენა ნაწილშიცაა, საკმაოდ გავრცელებული სხვადასხვა ამულეტებზე. ამავე V-VI სტრიქონებში არის უაზრო ხმოვანთჯგუფები (ΟΙΩΕΑΧ, ΙΑΩΩΗΙΟΕΗ).

მარცხენა მხარის წარწერაში გარდა უკვე ხსენებული ΙΑΡΒΑΘ -ისა (სტრ. VI), გვაქვს ΑΒΛΑ...ΝΑΘΑΝΑΛΒΑ (I-II სტრ.), რაც ნიშნავს „შენ ხარ ჩვენი მამა“, დადასტურებული მრავალ ამულეტზე და Χ-ს შემცველი უაზრო მარცვლები მთელ სტრიქონად (Vსტრ.) ΧΑΒΑΡΒΑΡΘΑΡΟΥΡΟΧΑΧ, რისი ანალოგიურებიც იძებნება მაგიურ ტექსტებში. ამას გარდა, IV სტრიქონში არის ბგერათკომპლექსი ΓΡΑΜΝΗ, რასაც ბერძნული იერი აქვს; I სტრიქონში ხმოვანთკომპლექსია (აკლია მხოლოდ ხმოვანი Ε), III სტრიქონში უაზრო - † ΝΗΤΥΩΡΑΗΡ და IV სტრიქონში † ΙΒΑΩ.

გემმის საგანგებო შესწავლის შედეგად ზემოთმოყვანილი წარწერის ქვეშ გამოვლენილია ადრინდელი წარწერის ფრაგმენტები. ცენტრალურ ნაწილში: III სტრ. ΑΗ\\ IV სტრ. Η. მარჯვენა ნაწილში: I სტრ. DΑΓΓ, II სტრ. Ο, V სტრ. VI სტრ. Λ ΙΩ Ο Ω , VI სტრ. Β ΘΙ ΕΟ. მარცხენა ნაწილში: I სტრ. ΑΡ∕ΟC Λ III სტრ. ΧΝΗΤ ΩΟΡ IV სტრ. Ι ΛΒ Θ ΓΡ Μ ΔΗΚ Ω V სტრ. ΔΒ Θ ΑΡΘΟΧ ΧΙ. იმის მიხედვით, რაც ჩანს, ადრინდელი წარწერაც მაგიურის შთაბეჭდილებას ახდენს; ასოთა ბერძნულად გაუაზრებელი კომპლექსები ჰგავს იმას, რაც შემდეგ, ამჟამად მკაფიოდ დაცულ წარწერაშია (შდრ. მარცხენა ნაწილის - ΑΡΒΑΘΑΓΡΑΜΝΗ, ΧΑΒΑΡΘ... ΡΧΑΧ - შესაბამის ქვედა ადგილს; მარჯვენა ნაწილის ΑΒΡΑΘΙ მის შესაბამისს).

ამგვარად ნივთი წარმოადგენდა ამულეტს და მისი მფლობელია სტორიოსი თუ ქტორიოსი (სახელი ამ ფორმით არაა ლიტერატურაში დადასტურებული, გვხვდება Στοπέσας და Ὀστώριος, საიდანაც კანონზომიერად შეიძლება „სტორიოსის“ მიღება) უფალს შეწყალებას სთხოვს; ეს თხოვნა - მიმართვა ჩართულია ვრცელ მაგიურ ტექსტში. ადრინდელი, შემდეგში გადაშლილი ტექსტიც ასევე მაგიური იქნებოდა. მთელი ეს წარწერა (ადრინდელი განსაკუთრებით) გარკვეულ მიმართებაში იქნებოდა ამავე ნივთზე გამოსახულ არიადნასთან, რომელიც მჭიდრო კავშირშია დიონისეს კულტთან და მიჩნეული იყ ვეგეტაციის ღვთაებად.

დათარიღება ხდება ასოთა მოხაზულობის (სამგვარი ε: Ε, Σ; ორგვარი θ, ο, ω, υ - Θ; Ο; ; Υ, V; ასოთა მიდრეკილება კუთხოვნობისკენ: Β, Ρ; ξ-Ζ), ორიოდე ლიგატურისა () და რომაულ ხანაში ფართოდ გავრცელებული აბრასაქსის მიხედვით (ეს დათარიღება ეხება არა მხოლოდ მეორად წარწერას, არამედ I, გადაშლილ წარწერასაც).

რამდენადაც ბერძნულად აზრის მქონე წარწერაში გვაქვს მიმართვა κύριε (უფალო), დამახასიათებელი ქრისტიანული წარწერებისათვის, ის III-IV-ისა უნდა იყოს.

ბიბლიოგრაფია:

საუერი, 1931 თინათინ ყაუხჩიშვილი, საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსი, 264-265

ფოტო

   Fig. 1. წილკნის ოქროს მედალიონი, 1951


Full EpiDoc XML