ECG315. ახტალის თორმეტი მოციქულის ეკლესიის წარწერა

მასალა: ქვიშაქვა

ობიექტის ტიპი: ფილა

ზომა: w 142 x h 62 cm

წარწერიანი ზედაპირი: წარწერა ათსტრიქონიანია. იგი მდებარეობს ახტალის დიდი ეკლესიის პირდაპირ, აღმოსავლეთის მხარეს, შემაღლებულ ადგილზე, აღმართული სამლოცველოს, თორმეტი მოციქულის სახელობის ეკლესიის დასავლეთიდან შესასვლელი კარის ბალავრის თავზე. მასზე ბევრი ქარაგმა და ლიგატურაა w 142 x h 62 cm

ასოთა მოხაზულობა: ამოღარული ასომთავრული წარწერა. დამახასიათებელია გრაფემათა შეწიაღება და ლიგატურები. დ-ონს აქვს მსხლისებური მუცელი

დათარიღება: 1250 (lettering)

სადაურობა: ახტალის თორმეტი მოციქულის ეკლესია, სომხეთი წარწერა 1872 წელს აღმოაჩინა ალექსანდრე ერიცოვმა. სწორედ მან გააკეთა წარწერის პირველი ასლიც (ამ ასლის ფოტო ამჟამად საქართველოს ეროვნულ არქივშია დაცული). 1894 წელს ამ წარწერაზე ახტალაში ექვთიმე თაყაიშვილმა იმუშავა და მოგვიანებით გამოაქვეყნა კიდეც იგი ფოტოს გარეშე. 1964 წელს წარწერა შეისწავლა და ხელახლა გამოსცა ლეონ მელიქსეთ-ბეგმა. 1977 წელს პ. მურადიანმა გამოსცა წიგნი: „ქართული წარწერები ახტალაში“.

თავდაპირველი მდებარეობა: ახტალა

ბოლო აღწერილი მდებარეობა: ახტალის თორმეტი მოციქულის ეკლესია, სომხეთი

ტექსტის კატეგორია Unknown

რედაქტორი/გამომცემელი: ზაზა ალექსიძე, ექვთიმე თაყაიშვილი

ცვლილებები ფაილში: 2019-10-29 Eka Kvirkvelia ტექსტის სრული კოდირება, მეტამონაცემების სრული კოდირება, ბმულებით დაკავშირება ავტორიტეტულ წყაროსთან

ციფრული გამოცემა: ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლინგვისტურ კვლევათა ინსტიტუტი; დოკუმენტი ვრცელდება Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 ლიცენზიით.

კრიტიკული

჻†჻ მე ოჳღირსი჻ და ს(უ)ლითა჻ ს(ა)წყ(ა)ლ(ო)ბელი჻ წ(ინამძღუარი)჻ პ(ეტრ)ე჻ ღირსვიქმ(ე)ნ აღშენებ(ა)დ჻ ეგ(ო)ჳტ(ე)რისა
ამის჻ ს(ა)ხ(ე)ლსა ზ(ედ)ა წ(მიდათ)ა მ(ო)ციქ(უ)ლთ(ა)სა სადი(დე)ბ(ე)ლ(ა)დ მ(ა)თდა და პ(ირვე)ლ პ(ა)ტრ(ო)ნთა და გ(ა)მზრდ(ე)ლთა
ღ(მრ)თი(ს)ა ჩ(უენ)თა჻ ს(ა)მლ(ო)ცვ(ე)ლ(ო)დ჻ და ს(უ)ლისა ჩ(ემ)ისა ს(ა)ლ(ო)ცვ(ე)ლსახს(ე)ნ(ე)ბ(ე)ლ(ა)დ და გ(ა)ნვ(ი)ჩინე ათ(ო)რმ(ე)ტთა მ(ო)ც(ი)ქ(უ)ლთა დღ(ე)ს(ა)სწ(აუ)ლის
მეორე დღე ვინაცა ჩ(ემი)სა გოჳ(ა)რ(ი)სა კ(ა)ცი იყ(ო)ს მისისა ძ(ა)ლ(ი)საებრ ძმ(ა)თა გ(ან)მ(იჴ)ს(ე)ნ(ე)ბდეს და იგი ჟამ(სა) მიწ(ი)რვ(ე)ბდ(ე)ს და მე თქ(უე)ნთა
5ლ(ო)ცვ(ა)თა შ(ინ)ა მ(ო)მიჴს(ე)ნ(ე)ბდეთ჻ და ოჳკ(უე)თოჳ ჩ(ემ)თა ც(ო)დვ(ა)თა მ(ი)ს(ა)გებელი მ(ო)მ(ა)გ(ო)ს ღ(მერთმა)ნ და ჩე(მის)ა გ(უა)რისა კ(ა)ცი აღარავინ იყოს თქ(უე)ნ ქ(რისტე)ს მ(ო)ყ(უა)რ(ე)ნო
და მზგ(ა)ვსნო჻ მ(ამანო) წ(ინამძღუარნო) და ყ(ოველ)ნოვე ძმ(ა)ნო ვინცა პ(ა)ტრ(ო)ნისა ავ(ა)გ ათ(ა)ბ(ა)გისა სამწირვ(ე)ლ(ო)სა ჩ(ე)მგნით აღშ(ე)ნ(ე)ბ(უ)ლსა ზ(ედ)ა ღირსყ(ო)ს აღირ-
სოთ პ(ირვე)ლ პ(ა)ტრ(ო)ნთა და თქ(უე)ნ ჩ(ემ)იცა ს(უ)ლი მ(ა)ნვე იოჳრვოს დაოჳკლ(ე)ბ(ე)ლ(ა)დ ჩ(ემი)თა ჴ(ე)ლითა და ძმისწ(უ)ლისა ჩ(ემ)ისა ილ(ა)რ(იო)ნისითა აგჳშ(ე)ნ(ე)ბია და არა-
ვინ გოჳჱმ(ა)რთლ(ე)ბის ოჳჴს(ე)ნებლ(ო)ბ(ა)სა჻ ესე ჩ(ე)მგნით გ(ა)ნჩ(ე)ნ(ი)ლი ანოჳ ჩ(უე)ნისა გოჳარისა კ(ა)ცმ(ა)ნ ანოჳ ვინ სხ(უა)ჲ შ(ე)მ(ო)ვიდეს და დააკ-
ლოს და შ(ე)ცვ(ა)ლ(ო)ს შ(ე)მცაიცვლ(ე)ბის შჯ(უ)ლის(ა)გ(ა)ნ ქ(რისტეა)ნთ(ა)ჲსა და ც(ო)დვ(ა)თა ჩ(ე)მთა პ(ა)ს(უ)ხი მ(ა)ნ
10გასცეს წ(ინაშ)ე ღ(მრთის)ა

დიპლომატიური

჻†჻ ႫႤ ႭჃႶႨႰႱႨ჻ ႣႠ ႱႪႨႧႠ჻ ႱႼႷႪႡႤႪႨ჻ Ⴜ჻ ႮႤ჻ ႶႨႰႱႥႨႵႫႬ ႠႶႸႤႬႤႡႣ჻ ႤႢჃႲႰႨႱႠ
ႠႫႨႱ჻ ႱႾႪႱႠ ႦႠ ႼႠ ႫႺႨႵႪႧႱႠ ႱႠႣႨႡႪႣ ႫႧႣႠ ႣႠ ႮႪ ႮႲႰႬႧႠ ႣႠ ႢႫႦႰႣႪႧႠ
ႶႧႨႠ ႹႧႠ჻ ႱႫႪႺႥႪႣ჻ ႣႠ ႱႪႨႱႠ ႹႨႱႠ ႱႪႺႥႪႱႠႾႱႬႡႪႣ ႣႠ ႢႬႥႹႨႬႤ ႠႧႰႫႲႧႠ ႫႺႵႪႧႠ ႣႶႱႱႼႪႨႱ
ႫႤႭႰႤ ႣႶႤ ႥႨႬႠႺႠ ႹႱႠ ႢႭჃႰႱႠ ႩႺႨ ႨႷႱ ႫႨႱႨႱႠ ႻႪႱႠႤႡႰ ႻႫႧႠ ႢႫႱႬႡႣႤႱ ႣႠ ႨႢႨ ႯႠႫ ႫႨႼႰႥႡႣႱ ႣႠ ႫႤ ႧႵႬႧႠ
5ႪႺႥႧႠ ႸႠ ႫႫႨჄႱႬႡႣႤႧ჻ ႣႠ ႭჃႩႧႭჃ ႹႧႠ ႺႣႥႧႠ ႫႱႢႤႡႤႪႨ ႫႫႢႱ ႶႬ ႣႠ ႹႤႠ ႢႰႨႱႠ ႩႺႨ ႠႶႠႰႠႥႨႬ ႨႷႭႱ ႧႵႬ ႵႱ ႫႷႰႬႭ
ႣႠ ႫႦႢႥႱႬႭ჻ Ⴋ Ⴜ ႣႠ ႷႬႭႥႤ ႻႫႬႭ ႥႨႬႺႠ ႮႲႰႬႨႱႠ ႠႥႢ ႠႧႡႢႨႱႠ ႱႠႫႼႨႰႥႪႱႠ ႹႫႢႬႨႧ ႠႶႸႬႡႪႱႠ ႦႠ ႶႨႰႱႷႱ ႠႶႨႰ
ႱႭႧ ႮႪ ႮႲႰႬႧႠ ႣႠ ႧႵႬ ႹႨႺႠ ႱႪႨ ႫႬႥႤ ႨႭჃႰႥႭႱ ႣႠႭჃႩႪႡႪႣ ႹႧႠ ჄႪႨႧႠ ႣႠ ႻႫႨႱႼႪႨႱႠ ႹႨႱႠ ႨႪႰႬႨႱႨႧႠ ႠႢჃႸႬႡႨႠ ႣႠ ႠႰႠ
ႥႨႬ ႢႭჃჁႫႰႧႪႡႨႱ ႭჃჄႱႬႤႡႪႡႱႠ჻ ႤႱႤ ႹႫႢႬႨႧ ႢႬႹႬႪႨ ႠႬႭჃ ႹႬႨႱႠ ႢႭჃႠႰႨႱႠ ႩႺႫႬ ႠႬႭჃ ႥႨႬ ႱႾჂ ႸႫႥႨႣႤႱ ႣႠ ႣႠႠႩ
ႪႭႱ ႣႠ ႸႺႥႪႱ ႸႫႺႠႨႺႥႪႡႨႱ ႸႿႪႨႱႢႬ ႵႬႧჂႱႠ ႣႠ ႺႣႥႧႠ ႹႫႧႠ ႮႱႾႨ ႫႬ
10ႢႠႱႺႤႱ ႼႤ ႶႠ

თარგმანი: (ka)

† მე, უღირსი და სულითა საწყალობელი წინამძღვარი პეტრე, ღირსი გავხდი ამ ეგვტერის აშენებისა წმიდათა მოციქულთა სახელზე, სადიდებელად მათდა და პირველ პატრონთა და გამზრდელთა, ღმრთისა ჩუენთა სამლოცველოდ. ჩემი სულის სალოცველ-საჴსენებელად განვაჩინე ათორმეტთა მოციქულთა დღესასწაულის მეორე დღე. ვინც ჩემი გვარის კაცი იყოს, მისი ძალისაებრ ძმათა გამიჴსენებდეს და ჟამს მიწირვებდეს და მე თქუენს ლოცვებში მომიჴსენებდეთ. ხოლო თუ ჩემთა ცოდვათა მისაგებელი მომაგო ღმერთმა და ჩემი გვარის კაცი აღარავინ იყოს, თქუენ, ქრისტესმოყუარენო და მსგავსნო მამანო, წინამძღუარნო და ყოველნო ძმანო, ვინც ჩემ მიერ აშენებულ პატრონ ავაგ ათაბაგის სამწირველოს ზედა ღირს-იყოთ და აღირსოთ პირველ პატრონთა, ჩემი სულიც იურვეთ დაუკლებელად. ჩემი და ჩემი ძმისწულის, ილარიონის, ჴელით აგჳშენებია და არავინ გუჱმართლების უჴსენებლობასა. ესე ჩემ მიერ განჩენილი გინდ ჩუენისა გვარისა კაცმან, გინდ ვინმე სხვა მოვიდეს და დააკლოს და შეცვალოს, შე-მცა-იცვლების შჯულისაგან ქრისტეანეთაჲსა და ცოდვათა ჩემთა პასუხი მან აგოს უფლის წინაშე.

კომენტარი:

პეტრე წინამძღვრის ეს წარწერა ზაზა ალექსიძისათვის გახდა გასაღები ლუვრის წარწერის გასაშიფრად. მკვლევარი მიიჩნევს, რომ ეს ორი წარწერა, ლუვრისა და ახტალის, მოთავსებული იყო ერთმანეთის გვერდით, ჯერ პეტრეს წარწერა, ბალავრის თავზე, შემდეგ კი ილარიონის, მის გასწვრივ. ამ მოსაზრებას ამყარებს წარწერების პალეოგრაფიული ერთგვაროვნებაც.

ბიბლიოგრაფია:

ალექსიძე, 2016 ზაზა ალექსიძე, ლუვრი - ახტალა, 316-330

თაყაიშვილი, 1901 Е. Такаишвили, Грузинския надписы Ахталы, 138-145

მელიქსეთ-ბეგი, 1964 ლეონ მელიქსეთ-ბეგი, ლორე-ტაშირის ქართული ეპიგრაფიკა, 311-312

ერიცოვი, 1872 А. Эрицов, Монастырь Ахтала, Кавказская старина

ფოტო

   Fig. 1. ახტალის წარწერა, ფოტო დიმიტრი ერმაკოვისა

   Fig. 2. ახტალის წარწერა