ECG405. სიმონ კანანელის ტაძრის ბერძნული წარწერა

მასალა: ქვა

ობიექტის ტიპი: ჯვარი

დეკორი:

წარწერიანი ზედაპირი: სიმონ კანანელის ტაძრის სამხრეთ კედელზე, კარების თავზე, დედამიწიდან 1 მ. 95 სმ-ის სიმაღლეზე გაკეთებულია რელიეფური ჯვარი, რომელშიც ჩაჭრილია ბერძნული წარწერა. წარწერა არის ასევე ჯვრის მარცხნივ და მარჯვნივ (ამ წარწერებიდან ჯვრის ქვემოთა ფეხამდე 74 სმ-ია, ე.ი. სიმაღლეზე ამ გამოსახულებას და წარწერებს უჭირავს 2 მ. 70 სმ, ხოლო სიგანე - 2 მ. 2 სმ). w 270 x h 202 cm

ასოთა მოხაზულობა: ასოები მთავრულია (ჯვარში ჩაწერილი ასოები (Ν, Χ, C) დაახლ. 5 სმ-ის სიმაღლისაა და 3-4 სმ-ის სიგანისაა; ჯვარის გარეთა ასოები სიმაღლით 10 სმ, სიგანით - 7-10 სმ. აქვთ ზემოდან დაქარაგმების ნიშანი 10-15 სმ-ის სიგრძის (ასოს სიგანის შესაბამისად). 5-10 3-10

დათარიღება: IX-X AD (lettering)

სადაურობა: ახალი ათონი ჯვარი ეკუთვნის სიმონ კანანელის ტაძარს.

თავდაპირველი მდებარეობა: ახალი ათონი

ამჟამინდელი მდებარეობა: არ არის მითითებული

ბოლო აღწერილი მდებარეობა:

ტექსტის კატეგორია მოსახსენებელი

რედაქტორი/გამომცემელი: თინათინ ყაუხჩიშვილი, В. В. Латышев, Архимандрит Леонид Кавелин, И. Помяловский

ციფრული გამოცემა: ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლინგვისტურ კვლევათა ინსტიტუტი; დოკუმენტი ვრცელდება Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 ლიცენზიით.

კრიტიკული

Μ(ήτηρ) Φ(ωτὸς) Σωτῆρος Γεώργιος Ὑπέρτιμος Ζικχίας Ἰ(ησοῦ)ς Χ(ριστό)ς νι(κ)ᾷ

დიპლომატიური

ΜΦΣΩΤΗΡΟΣΓΕΩΡΓΙΟΣΥΠΕΡΤΙΜΟΣΖΙΚΧΙΑΣΙΣΧΣΝΙΑ

apparatus

კრიტიკული აპარატი

σωτήρ : Σῶσον

თარგმანი: (Georgian)

დედა ნათლისა მაცხოვრისა, გიორგი ყოვლადპატიოსანი (წინამძღვარი) ჯიქეთისა (?) იესუ ქრისტე, ძლევაჲ

კომენტარი:

თარგმანის მეორე ვარიანტი - დედაო ნათლისაო, იხსენ გიორგი ყოვლადპატიოსანი (წინამძღვარი) ჯიქეთისა(?).

წარმოდგენილი დათარიღების საფუძველია ასოთა მოხაზულობა (Φ, Ζ, C, Μ). ძეგლის არქიტექტურა (Л. Д. Рчеулишвили, Некоторые аспекты грузинской архитектуры Черноморского побережья: Русь. Грузия, М. 1978. 26). დათარიღება სხვა გამოცემებში: А. Л. ( 50) და И. Н. ( 114) მას მიიჩნევენ საფლავის ქვის წარწერად, შემდეგ, XII ს-ის რესტავრაციის დროს ჩასმულად კედელში.

წარწერა ლიტერატურაში კარგად არის ცნობილი. იგი მოყვანილია ი. პომიალოვსკის კრებულში ( 41). პომიალოვსკის მოცემული აქვს დესტუნისის წაკითხვა: Μ(ή)τ(ηρ) Φ(ω)τ(ὸς) Σ(ω)τ(ῆρος). იგივე წარწერა მოყვანილი აქვს ლატიშევს ( 3), ამ ასოების მნიშვნელობაზე არაფერს ამბობს. ყველაზე საინტერესო ამოკითხვა აქვს И. Н.-ს ( 14) Μ(ήτερ) θ(εοῦ) C(ῶσον) Γ(εοργίον) Υ(περτίμον) Σ(κόμης) = Мать божия! Спаси Георгия пречестного (митрополита) Цхемского (= Сухумского). მას ეს მიაჩნია საფლავზედა ქვად, ხოლო ასოებს ზემოთ მოთავსებული τ-ები ქარაგმის ნიშნად. И. Н.-ს ზოგი ფაქტიური შეცდომა აქვს: სინამდვილეში ΙΙ ასო არის Φ (და არა Θ), ხოლო უკანასკნელი - Ζ და არა Σ, ამდენად ვერ იქნება θεοῦ და Σκόμης (სოხუმი). გარდა ამისა, ძნელი წარმოსადგენია, რომ ეს იყოს საფლავზედა ქვა შემდეგ ჩასმული ტაძარში. საფლავის ქვაზე წარწერა ასეთი სახის არ იქნებოდა: დაწერილობა ქვის სიგრძეზე (და არა სიგანეზე) საფლავის ქვებზე ძველად არ გვხვდება. ეს წარწერა სპეციალურად ამ ტაძრისთვის არის გაკეთებული, ან ტაძრის აშენებამდე, ან შემდეგ, ზედვე. თუ დავუშვებთ, რომ И. Н.-ს ამოშიფრვის იდეა სწორია, მაშინ Ζ შეიძლება იყოს Ζικχία - ჯიქეთი. ჯიქეთის 3 ეპარქია იყო ცნობილი (იხ. Georgii Cypri Descriptio orbis romani. Lipsiae 1890, 4: № 65, 66, 67: ἐπαρχία Ζικχίας - ὁ Χερσῶνος, ἐπαρχία τῆς αὐτῆς - ὁ Βοσπόρων, ἐπαρχία τῆς αὐτῆς ὁ Νικόψεως). შესაძლებელია ერთ-ერთი ამ ეპარქიის (თუნდაც ნიკოფსიის) მიტროპოლიტი არის მართლაც მოხსენებული ამ წარწერაში. მაინც ეს ამოკითხვა ძალიან სათუოა, მით უფრო რომ ჯიქეთის მიტროპოლიტი სხვა წყაროებით ცნობილი არ არის. უფრო საფიქრებელია, რომ სიმბოლური მნიშვნელობის წარწერაა წარმოდგენილი.

ბიბლიოგრაფია:

თინათინ ყაუხჩიშვილი, საქართველოს ბერძნული წარწერების კორპუსიbibliography.xmlb130, 67-68

თინათინ ყაუხჩიშვილი, საქართველოს ისტორიის ძველი ბერძნული წყაროებიbibliography.xmlb136, 19-20

В. В. Латышев, Греческие надписи из Ново-Афонского монастыряbibliography.xmlb177, 3

Архимандрит Леонид Кавелин, Абхазия и в ней Ново-Афонский Симоно-Кананитский монастырьbibliography.xmlb178, 50

И. Н., Абхазия и в ней Ново-Афонский Симоно-Кананитский монастырьbibliography.xmlb179, 114

И. Помяловский, Сборник греческих и латинских надписей Кавказаbibliography.xmlb180, 41

ფოტო

   Fig. 1. სიმონ კანანელის ტაძრის ჯვარი