ECG052. ბოლნისის სიონის 494 წ. საამშენებლო წარწერა დავით ეპისკოპოსისა

მასალა: მწვანე ქვა

ობიექტის ტიპი: კარის ბალავარი

ზომა: w 156 x h 47 cm

წარწერიანი ზედაპირი: ქვის შუაში გამოსახული ყოფილა მედალიონში ჩასმული ბოლნური ჯვარი, რომლის მხოლოდ ქვემო ნაწილია შემორჩენილი. ამ ჯვრის ქვეშ, ჩარჩოში გამოქანდაკებულია ასომთავრული, რელიეფური ოთხსტრიქონიანი წარწერა. w 156 x h 21 cm

ასოთა მოხაზულობა: რელიეფური ასომთავრული წარწერა 4-4,5

დათარიღება: 494 AD (lettering)

სადაურობა: ბოლნისის სიონი ბოლნისის ტაძარი მდებარეობს ისტორიულ ქვემო ქართლში, 9 კმ. მანძილზე ქ. ბოლნისიდან სამხრეთით, 1 კმ. მანძილზე სოფ. ბონის-ხაჩინიდან. წარწერა 1937 წელს აღმოაჩინა კულტურულ ძეგლთა დაცვის კომიტეტის მიერ მოწყობილმა არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ, რომელსაც ლევან მუსხელიშვილი ხელმძღვანელობდა. წარწერას მიაკვლიეს ბოლნისის სიონის ჩრდილო ფასადის აღმოსავლეთით მდებარე კარის ბალავარზე. წარწერის მიხედვით, ტაძრის მშენებლობა დაიწყო ირანის შაჰის, პეროზის, მეფობის ოც წელს (459+20=479); დასრულდა 15 წლის შემდეგ (479+15=494).

თავდაპირველი მდებარეობა: ბოლნისის სიონი

ამჟამინდელი მდებარეობა: არ არის მითითებული

ბოლო აღწერილი მდებარეობა: საქართველოს ეროვნული მუზეუმი 146

ტექსტის კატეგორია საამშენებლო

რედაქტორი/გამომცემელი: ნოდარ შოშიაშვილი

ცვლილებები ფაილში: 2019-10-29 Eka Kvirkvelia ტექსტის სრული კოდირება, მეტამონაცემების სრული კოდირება, ბმულებით დაკავშირება ავტორიტეტულ წყაროსთან

ციფრული გამოცემა: ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლინგვისტურ კვლევათა ინსტიტუტი; დოკუმენტი ვრცელდება Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 ლიცენზიით.

კრიტიკული

[შეწევნითა წმიდ]ისა სამების( vac. 1)აჲთა ო⸢ც⸣ [წ]ლისა პერო[ზ მ⸢ე⸣]ფ⸢ი⸣[სა ზე]
[ვიწყე შენებაჲ] ამის ეკ( vac. 1)ლესიაჲსაჲ და ათხუთმეტ წლის[ა შ(ემდგომა)დ]
[განვასრულე ვი]ნ აქა შინა თაჳყანისხცეს ღ(მერთმა)ნ შეიწ( vac. 1)ყალენ და ვინ ა[მის]
[მ(ა)შ(ენე)ბ(ე)ლსა დ(ავი)თ ე]პისკოპო[ს]სა ხულოცოს იგიცა ღ(მერთმა)ნ შეიწყა[ლ]ენ [ი(ყავნ) ი(ყავნ)]

დიპლომატიური

[......... ....]ႨႱႠ ႱႠႫႤႡႨႱ  ႠჂႧႠ Ⴍ [.]ႪႨႱႠ ႮႤႰႭ[. .]Ⴔ[.. ..]
[..... .......] ႠႫႨႱ ႤႩ  ႪႤႱႨႠჂႱႠჂ ႣႠ ႠႧႾႳႧႫႤႲ ႼႪႨႱ[. ...]
[.......... ..]Ⴌ ႠႵႠ ႸႨႬႠ ႧႠჃႷႠႬႨႱႾႺႤႱ ႶႬ ႸႤႨႼ  ႷႠႪႤႬ ႣႠ ႥႨႬ Ⴀ[...]
[....... ... .]ႮႨႱႩႭႮႭ[.]ႱႠ ႾႳႪႭႺႭႱ ႨႢႨႺႠ ႶႬ ႸႤႨႼႷႠ[.]ႤႬ [.. ..]

apparatus

1: [შეწევნა] : სახელითა

2: [დაწყება] : ხიქმნა ; დახიდვა ; სრულ ხიქმნა

2: [შენება] : დაწყებაჲ ; საფუძველი

3: [შ(ემდგომა)დ] : კავატ მეფისა ზე

3: [განსრულება] : განხეშორა

3: [მაშენებელ] : ეკლესიაჲსა ; აღმშენებელსა

თარგმანი: (Georgian)

წმინდა სამების შეწევნით, პეროზ მეფის გამეფებიდან მეოცე წელს დავიწყე ამ ეკლესიის შენება და თხუთმეტი წლის შემდგომ დავასრულე. ვინც აქ თაყვანისცეს, იგი შეიწყალოს ღმერთმა და ვინც ამ ეკლესიის მაშენებლის, დავით ეპისკოპოსისთვის, ილოცოს, ისიც შეიწყალოს ღმერთმა, ამინ, ამინ.

კომენტარი:

ნოდარ შოშიაშვილის ქართული წარწერების კორპუსის მიხედვით #2. წარწერას განკვეთილობის ნიშნები არ ახლავს. სიტყვები ერთმანეთისაგან არ არის დაცილებული. ქარაგმის ნიშნად გამოყენებულია საშუალო ზომის სწორი, განივი ხაზი (გვხვდება ორჯერ: მე-3 და მე-4 სტრიქონებში სიტყვაზე ღ~ნ - ღ(მერთმა)ნ. წარწერა პალეოგრაფიული თვალსაზრისით ფრიად არქაულია: თავშეკრულია Ⴁ, Ⴗ და Ⴣ გრაფემები. შ ერთ შემთხვევაშია თავშეკრული (შეიწყალენ - მე-3 სტრიქონში). ენობრივი თვალსაზრისით საინტერესოა ხანმეტი ზმნური ფორმები: თაჳყანისხცეს და ხულოცოს. წარწერის დათარიღება სხვა მკვლევრებთან: 1) V საუკუნის II ნახევარი - ლევან მუსხელიშვილი; 2) 502/3 წლები - პავლე ინგოროყვა, აკაკი შანიძე (მეორე წაკითხვა); 3) 493/494 წლები - გიორგი ჩუბინაშვილი, ილია აბულაძე, ა. ბაქრაძე, შოთა ძიძიგური, აკაკი შანიძე (პირველი წაკითხვა); 4) 493 წელი - შალვა ამირანაშვილი, კორნელი კეკელიძე; 5) 477 წელი - შალვა ამირანაშვილი (პირველი წაკითხვა); 6) 492 წელი - ალექსანდრე გამყრელძე.

ბიბლიოგრაფია:

ნოდარ შოშიაშვილი, ქართული წარწერების კორპუსი, ლაპიდარული წარწერებიbibliography.xmlb101, 64-66

კორნელი დანელია, ზურაბ სარჯველაძე, ქართული პალეოგრაფიაbibliography.xmlb92, 7-16

ლევან მუსხელიშვილი, ბოლნისიbibliography.xmlb93, 325-326

Н. Г. Чубинашвили, Болнисский сионbibliography.xmlb45, 68-69

შალვა ამირანაშვილი, ქართული ხელოვნების ისტორიაbibliography.xmlb114, 140

ილია აბულაძე, ქართლი წერის ნიმუშებიbibliography.xmlb88, 2-3

ქართული ენის ისტორიული ქრესტომათიაbibliography.xmlb112

M. Tarchnišvili, Les récentes découverstes épigraphiques et litteraires en géorgienbibliography.xmlb24, 249-250

საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის ქართული ეპიგრაფიკული ძეგლების კატალოგიbibliography.xmlb111, 1, 23-24

I. Molitor MIA CSCObibliography.xmlb15, 1,9

შალვა ამირანაშვილი, ბოლნისის ტაძრის აგების თარიღის დაზუსტებისათვისbibliography.xmlb113, 4

გიორგი წერეთელი, უძველესი ქართული წარწერები პალესტინიდანbibliography.xmlb67

კორნელი კეკელიძე, ბოლნისის ტაძრის წარწერების ინტერპრეტაციისათვისbibliography.xmlb90, 418-419

კორნელი კეკელიძე, ქართული ლიტერატურის ისტორიაbibliography.xmlb91

D. Lang. The Georgianbibliography.xmlb13

ალ. გამყრელიძე, ქართული დამწერლობის უძველესი ნიმუშებიbibliography.xmlb62, 14, 20

Ш. В. Дзидзигури, Грузинский язык, Краткий обзорbibliography.xmlb54, 8-9

შოთა ძიძიგური, ქართული ენის თავგადასავალიbibliography.xmlb116, 16-17

ილია აბულაძე, ქართლი წერის ნიმუშები, პალეოგრაფიული ალბომიbibliography.xmlb89, 6-7

ვალერი სილოგავა, ეპიგრაფიკული ეტიუდებიbibliography.xmlb75, 86-87

აკაკი შანიძე, ბოლნისის წარწერებიbibliography.xmlb57, 30

რამაზ პატარიძე, ბოლნისის ტაძრის სამშენებლო წარწერებიbibliography.xmlb137, 140-159

ბ. მჭედლიშვილი, ბოლნისის სიონის დათარიღებისათვისbibliography.xmlb138, 100-114

ე. მაჭავარიანი ბოლნისის სიონის საამშენებლო წარწერაbibliography.xmlb140

გურამ ყიფიანი, ბოლნისის სიონის უძველესი წარწერაbibliography.xmlb139, 666-675

ფოტო

   Fig. 1. ბოლნისის სიონის 494 წ. საამშენებლო წარწერა დავით ეპისკოპოსისა